Mapa - Niksar

Niksar, dawniej Neocezarea − miasto w Turcji w prowincji Tokat. W III w., biskupem był tu Grzegorz Cudotwórca (ur. 213 - zm. ok. 270).

Pierwotnie była tu osada Cabira - ulubiona rezydencja królów Pontu Mitrydatesa Wielkiego oraz Polemona. Pompejusz założył tu miasto i nazwał je Diopolis. Królowa Pythodoris przeniosła tu swoją stolicę i ponownie zmieniła jej nazwę na Sebaste. W czasach cesarza rzymskiego Tyberiusza miasto znane było pod nazwą Neocæsarea (Nowa Cezarea). Współczesna nazwa turecka tak jak wiele innych w Anatolii nawiązuje do pierwotnej nazwy greckiej.

Chrześcijaństwo zawitało do Nowej Cezarei w III wieku. Miasto zostało schrystianizowane, gdy biskupem był Grzegorz Cudotwórca. Ok. roku 238, po studiach w szkole Orygenesa, w trakcie których także przyjął chrześcijaństwo, wrócił on do rodzinnego miasta, gdzie został wyświęcony na biskupa Neocezarei przez metropolitę Fedimosa. Miał wtedy ok. 40 lat i przewodniczył diecezji przez 30 lat. Kroniki podają, że w 240 było w mieście 17 chrześcijan a w 270, w roku śmierci Grzegorza, już tylko 17 pogan.

Miasto stało się siedzibą arcybiskupstwa obejmującego sufraganie w całej prowincji Pontu: Trapezunt, Cerasus (miasto), Polemonium (miasto), Comana, Rhizæum i Pityus. Za Dioklecjana stało się stolicą prowincji Pontus Polemoniacus. W 315 odbył się tu wielki synod.

W roku 344 miasto zostało całkowicie zniszczone przez trzęsienie ziemi. To samo zdarzyło się 150 lat później w 499 r.

W 1068 splądrowane przez Turków Seldżuckich. W 1397 włączone do Państwa Osmańskiego.

Przed 1914 była żyła tu społeczność grecka i ormiańska, a miasto liczyło ok. 4000 mieszkańców. Według danych na rok 2000 miasto zamieszkiwało 44 808 osób.

* Artykuł o Nowej Cezarei w The Catholic Encyclopedia (1905-1914)